Friday, March 9, 2012

"Bottom-up"


Naa na poy bag-ong konsepto nga gi-introdyus karon ang gobyerno diha sa pagplano pinaagi sa National Anti-Poverty Commission (NAPC). Kini ang “bottom-up” (ubos-pataas) nga proseso sa pagplano ug pagtakda sa national budget. Actually dugay na ni nga konsepto, ilabi na alang sa mga NGOs ug POs nga natugsaw diha sa kalihokang pangkausaban sa taas na nga panahon. Bag-o lang ni sa gobyerno kay dili man god ni iyang naandan sa taas nga panahon niyang pagtunhay.

Subay niini, gisugo ang mga Local Government Unit (LGU), ilabi na kadtong adunay taas nga ihap sa mga kabos, sa paghimo og plano nga pinasikad gayod sa kahimtang sa ilang katawhan sa mga katilingban.

Adunay natumbok ang NAPC nga 600 ka mga munisipyo nga anaay taas nga poverty incidence sa tibuok nasod.  Matod sa NAPC dili makompleto ang national budget karong sunod tuig 2013 hangtod dili makasumite og Local Poverty Reduction Action Plan (LPRAP) ang mga LGU ilabi na kining naapil sa 600 ka nasangpit nga mga munisipyo.

Gusto kuno sa administrasyon ni Pres. Aquino nga undangon na ang naandan sa mga ahensiya nga nakabase sa kaulohan nga maoy magplano alang sa katawhan sa mga probinsiya. Ug ang pinakamahinungdanon, wad-on na kuno ni Pnoy ang naandang “lump sum” o bulto-bulto nga budget sa mga ahensiya kay mao kuno kini nahimong gatasan sa mga opisyal sa  sa gobyerno. Ug kining LPRAP maoy usa sa mahinungdanong lakang aron mawala ang lump sum kay naa na may konkretong mga proyekto nga mahimong gamitong sumbanan unya sa mga ahensiya sa pagtakda sa ilang mga prayoridad karong 2013.

Aron gyod mapakita nga masalmoton (participatory) ang paghimo sa LPRAP, gimando gyod sa NAPC nga ang team nga maghimo sa plano kinahanglang 50-50 ang komposisyon; 50% gobyerno, 50% NGOs ug POs.

Sa  Lanao del Norte, gitagaag kutob Marso 15 karong tuiga ang mga munisipyo dinhi aron sa pagsumiter sa ilang tagsa-tagsa ka LPRAP.

Bibo ug madasigon ang kasagarang nagsalmot sa panday-buhat para sa LPRAP niadtong nakalabayng semana. Apan di gyod malikayan nga naa poy nagduha-duha sa kamatinud-anon (tingale, katakos) sa pamunoan ni Pnoy nga mahimo niya ang iyang mga laraw alang sa kausaban. Basta, kasagaran sa mga LGU interesado gyod pod sila ining “bottom-up.”

Nindot ning maong kalamboan. Dalaygon. Hinaot unta dili ningas cogon. 

Tuesday, March 6, 2012

Ang Atong Panguil Bay

Ang Panguil Bay giila nga usa sa pinakabahandianon nga tinubdan sa isda, kinhason, alimango, ulang, mga nagkadaiyang tanom sa dagat ug daghan pang uban.

 Nabuhi gikan sa iyang kamanggihatagon ang liboan ka mga lumulopyo sa tulo ka probinsiya sa Lanao del Norte, Misamis Occidental ug Zamboanga del Sur. Partikular nga nakapahimulos (ug tingale midaot usab niya) ang mga lungsod sa Tambulig, Bonifacio, Clarin, Aurora, Tangub City, Ozamiz City, Maigo, Kolambugan, Tubod, Baroy, Kapatagan ug Lala.

 APan niadtong 1990 nahaapil ang Panguil Bay sa listahan sa nag-unang 12 ka pinakanamiligrong katubigan sa tibuok kapopod-an (FSP, 1991). Matud sa mga banggiitan, wala makatabang sa pagsulbad sa padayong kadaot sa Panguil Bay ang pag-iyahay sa mga lungsod ug probinsiya diha sa pag-atubang sa mga problema sa iligal nga panagat ug pagguba sa mga mangrove.

 Natukod unta tong Panguil Bay Development Council (PBDC) niadtong 1988 nga gilangkoban sa nasangpit nga mga probinsiya ug tagsa nila ka rehiyon. Apan namingaw ra usab kini niadtong 2001 human wala makakuha og Executive Order (EO) gikan sa Malakanyang aron unta bendisyonan ang iyang pagtunhay. 

Busa nagsugyot ang mga banggiitan nga dili nalang unta magpahikot sa EO sa Malakanyang. Ang iyang katahom ug kamanggihatagon ug ang padayong hulga nga giatubang sa Panguil Bay mao untay mohiusa sa katawhan dinhi ug dili ang papel gikan sa Palasyo.

Friday, March 2, 2012

Hard lessons about Sendong

I recently had a conversation with a friend who's one of those working for the relief and rehab of Sendong victims in CDO and Iligan.

He said there are already a total of 7 persons who committed suicide due to intolerable depression following the loss of their loved ones and the subsequent suffering and the seeming hopelessness they have gone through at the evacuation centers. Shortage of medicine, food and psycho-social support are among the immediate needs of the victims.

Meanwhile, the group of my friend made a study on the causes of Sendong. The causes of Sendong, the study  says are: destruction of watershed in Bukidnon-Cagayan-Lanao Sur areas due to logging (mainly legal), quarrying, mining, destructive farming practices and overexpansion of dole, del monte farms and others.

Because of this, the experts have issued warnings many years back  to LGUs and other concerned agencies of the looming disaster these so-called "development" projects posed to the communities. And as usual, the warnings that stemmed from studies remained in the papers buried somewhere in the government offices.

Maybe those warnings were among the stack of trash that mixed with the mud when Sendong unleashed its fury.